بررسی اجمالی اعتقادات زیدیه

زیدیه یکی از فرقه‌های شیعه می باشد که نامشان را از زید بن علی گرفته‌اند، آنها برخلاف دوازده‌امامی‌ها، زید بن علی را به‌جای برادرش امام باقر علیه السلام می‌دانند و در امامت علی بن ابی طالب، حسن بن علی، حسین بن علی، علی بن حسین با دیگر شیعیان هم‌نظرند.

در این مقال به صورت خیلی مختصر در مورد باورها و عقاید زیدیه مطالبی را بیان می کنیم: زیدیه در اعتقادات اصول خاصى دارند كه آن را نسبت به خود زید بن علی مى دهند، و در فروع هم مستقل اند و كتب زيادى در عقايد و احكام خويش دارند، كه همه آنان را منسوب به زيد بن على مى دانند.

زیدیه ـ Articles-Zaidiyyah-sect-Beliefs

زیدیه در اعتقادات اصول خاصى دارند كه آن را نسبت به خود زید بن علی مى دهند، و در فروع هم مستقل اند و كتب زيادى در عقايد و احكام خويش دارند، كه همه آنان را منسوب به زيد بن على مى دانند.

اصول اعتقادات زيديه

۱توحيد

زيديه قائل به يگانگى خداوند عالميان است، و ذات خدا را از تمام شوائب منزه مى دانند.

آنها معتقدند که عالم و تمام اجسام  حادثند، هر حادث و پديده ای  احتياج به محدث و پديد آورنده دارد، و آن محدث و پدیده آورده عالم ذات مقدس خدا است، خداوند عالِم است و دلیل آن را نظم در نظام هستی می دانند ، زیدیه قائل به توحید  هستند  و  معتقدند اگر دو تا يا بيشتر بود، قطعا نظام هستى مختل مى شد و دو اراده در صورت تعارض، موجب به هم پاشيدن عالم مى گردد،  و لذا اعتقاد به توحيد و يكتايى خداوند را  واجب  می دانند.

 

صفات خدا

زيديه صفاتى را كه قرآن براى خداوند ذكر كرده،  قائلند و آن را عين ذات مى دانند  چرا که می گویند اگر  عين ذات نبود،  لازم بود كه فاعلى آن را به وجود آورد و ثابت شد كه خداوند قديم است و در ثبوت صفات احتياجى به فاعل ندارد، پس خداوند مستحق اين صفات براى ذات خويش است. مانند قدرت که ذاتی خداوند است و دیگری به او امر نمی کند ، و علم که خدا همیشه داناست و برای علمش انتهایی نیست.

خداوند شبيه چيزى نيست و نه در دنيا و نه در آخرت ديده نمى شود.

 

۲عدل

حقيقت عدل نزد زيديه اين است كه خداوند فعل قبيحى مانند ظلم و كذب و امثال اين از او سر نمى زند، چون وى عالم به بديها و قبائح است و از انجام آن غنى است . آنها  اساس عدالت را روى همان حسن و قبح معتبر مى دانند، مردم در كارهاى نيك و بد آزادند و روى اين مبنا زيديه قائلند كه : كارهاى نيك و بد بندگان از خود آنان است و از جانب خدا نيست، و دليل بر اين مطلب امر خداوند به بندگان به خوبى و نهى از بدى است، پس اين افعال به اختيار و انجام خود بندگان است، پس اراده و مشیت به دست خود اشخاص است و لذا آیاتی را که افعال بندگان را نسبت به خدا مى دهد تاءويل مى كنند.

۳. وعد و وعيد

زيديه به وعد و وعيد قائل است، و مى گويد: خداوند خلف وعده نمى كند و او بر همه چيز قادر است چه بخشش باشد چه عذاب و او كسانى را كه معصيت كبيره كرده اند و وعده عذاب به آنان داده به وعده خويش عمل مى كند و الا خلف وعده مى شود. و به آياتى مانند آيه ۳۱ سوره رعد و ۲۹ قاف و ۱۷ غافر استدلال مى كنند كه خداوند خلف وعده نمى كند.

و روى همين اعتقاد قائلند كه : شفاعت براى مرتكبين گناهان كبيره نيست چون لازمه اش خلف وعده خدا است و شفاعت پيامبر و… براى مؤ من است.

«منزلة بين المنزلتين» جايگاه متوسط

زيديه قائلند كه مرتكبين گناهان كبيره (گناهانى كه وعده عذاب در آن است) از امت پيامبر اسلام، مانند، شرابخوار و زناكار و امثال آن (فاسق) خوانده مى شود، و آنان در جايگاهى هستند كه بين دو منزل (كفر) و (ايمان) است.

اين گونه افراد (فاسقين) نه مى شود به آنان کافر گفت چون آثار مسلمانی بر آنان بار می شود مثلا نکاح با آنان جایز و دفنشان در قبرستان مسلمانان صورت می گیرد، همچنین به آنها مومن هم نمی توان گفت چرا که  در اسلام مدح و بزرگداشت مؤ من  لازم شمرده شده است در حالی که مدح و بزرگداشت فاسق غير جايز است، پس درست نيست كه به فاسق مؤ من گفته شود

زيديه قائلند كه، كسانى كه بر گناهان بزرگ تا آخر عمر اصرار و پافشارى داشتند، هميشه در آتش دوزخ خالدند و دليل آنان نیز آیات قرآن کریم است. خداوند در سوره جن آیه ۲۳ می فرماید: « و من يعص اللّه و رسوله فان له نار جهنم خالدا فيها» آن كس كه عصيان خدا و رسولش كند پس ‍ همانا آتش دوزخ براى او است و هميشه در آن جا است.

زيديه و مساءله خلافت

زيديه در مساءله خلافت راءى برادران اهل سنت را دارند، و معتقدند كه ابى بكر و عمر بعد از رسول خداصلى‌الله‌عليه‌وآله خليفه مسلمين مى باشند، و درباره عثمان توقف دارند. امّا فرقى مختصر كه با اكثر اهل سنت در اين عقيده دارند اين است كه مى گويند على عليه‌السلام افضل صحابه بود و از نظر مقام و رتبه معنوى از ديگران ممتاز بود، اما تقدم مفضول بر افضل جایز است لذا اشکالی ندارد که ابوبکر و عمر در امر خلافت مقدم بشوند. (نک:  رسائل – جاحظ ص ۲۴۱،  مقالات الاسلاميين ج ۱ ص ۱۴۱ و ۱۳۴)

آنها مصلحت امت اسلامی  و خاموش شدن شعله های فتنه و نفاق در امت اسلامی را از علت تقدم ابوبکر در امر خلافت ذکر می کنند که انگیزه این مصلحت اندیشی هم این بود که قريش نسبت به امام على عليه‌السلام يك نوع بغض و عداوت داشتند، به خاطر نبردهای صدر اسلام و لذا کینه ای نسبت به حضرتش داشتند که این سبب می شد مردم از  وی اطاعت نکنند و فتنه ای عظیم، عالم اسلام را فرا بگیرد، لذا خلافت ابوبکر بر وفق مقتضیات مصلحت عمومی و جلوگیری از فتنه بوده است . (نک:  الملل و النحل  شهرستانى ج ۱ ص ۱۱۶، رسائل  جاحظ ص ۲۴۶،  اربعين – فخر رازى ص ۴۶۰. )

اعتقاد به امامت زيد بن على عليهالسلام

زيديه معتقدند كه امامت و خلافت بعد از امام اميرالمؤ منين عليه‌السلام به فرزند وى امام حسن عليه‌السلام و سپس به امام حسين عليه ‌السلام ، سپس به امام سجاد رسیده است و پس از امام سجاد علیه السلام ، امامت در اولاد امام حسن و امام حسين مى باشد و منحصر به فرزندان امام حسين عليه‌السلام نيست.

آنها امامت را منحصر در فرزندان فاطمه (عليها السلام) می دانند که دارای شرایطی ذیل باشند: بالغ، عاقل، مرد، زنده، مسلمان، عادل، مجتهد پرهيزكار، سخى، سياستمدار، مردم دار، تيزبين، شجاع، پيشقدم بوده، خوب بشنود و ببيند و حقوق را در جاى خودش قرار دهد. از دين دفاع كند، با شمشیر و سلاح علیه دشمنان دین خدا جهاد كند و اصطلاحا قائم به سیف باشد.

و لذا زیدیه معتقد به امامت زید هستند چون او هم با شمشیر قیام کرد و مستکمل همه صفات امامت بود

منابع:

شخصیت و قیام زید بن علی ، ابوفاضل رضوی اردکانی

تاریخ و عقاید زیدیه  ، مصطفی سلطانی

درسنامه تاریخ و عقاید زیدیه  فرمانیان

الملل و النحل شهرستانی

مقالات الاسلامیین

کلیه حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به سید هاشم شوقی است.