مزار؛ مراسم چهار جمعه به جای چهلم!

در ایران مجلس ترحیم و سوگواری برای فوت بستگان، معمولا در روز سوم، شب هفت، شب چهل، و شب سال بر پا می شود، ولی در بعضی از مناطق از جمله روستای مزار تفاوت هایی در این مراسم ها وجود دارد.

در #روستای_مزار، اولین و مهمترین مجلس در روز سوم پس از تدفین بر سر مزار متوفی انجام می گیرد که از آن به مجلس قرآن خوانی یا ختم یاد می شود و پس از آن تا چهار هفته هر شب جمعه، اقوام و خویشان بر سر مزار متوفی حاضر شده و به قرائت قرآن می پردازند و در چهارمین شب جمعه، مجلس بزرگی، در سر مزار متوفی برگزار و شرکت کنندگان با شام پذیرایی می شوند و پس از آن افراد مصیبت دیده، پیراهن سیاه را از تن بیرون آورده و رسما پایان مراسم عزای خود را اعلام می نمایند.

در این روستا، مراسم شب هفت و شب چهلم مرسوم نیست و تا سالگرد آن مرحوم، دیگر مجلسی برگزار نمی گردد.

فلسفه چهار جمعه چیست؟
اما اینکه مراسم چهار جمعه از کجا آمده و فلسفه آن چیست، سوالی بود که مدتها ذهنم را درگیر کرده بود و برای آن پاسخی از قدیمی های روستا دریافت نکردم به غیر از آنکه از قدیم الایام این فرهنگ بوده است!
اما فرضیه خودم این است که این مراسم چهار جمعه، ریشه ای کهن و برگرفته از فرهنگ اقوام قدیمی و حتی شاید ریشه در آیین زرتشت داشته باشد، به چند دلیل:

دلایل اثبات فرضیه ارتباط مراسم #چهار_جمعه با #آیین_زرتشت!

قدمت بالای روستای مزار
قدمت بالای روستای مزار و وجود آثار تاریخی که برخی از آنها به دوره #هخامنشیان و #ساسانیان بر می گردد! [مانند #گورستان_باستانی قدیمی، #صومعه دستکند و #قلعه_دختر بر بالای کوه باغ سلیمه که برخی از این آثار تاریخی توسط کارشناسان، به دوره ساسانی و یا حتی پیش از آن نیز نسبت داده شده است!]

استفاده از برخی واژگان زرتشتی در گویش مردم روستا!
استفاده از برخی واژگان زرتشتی در گویش مردم روستا که هنوز در میان عامه مردم روستا کاربرد روزانه دارد که از آن جمله می توان به واژه «پُرسه» برای مجالس ترحیم و ختم اشاره کرد که در واژه شناسی این کلمه در کتاب #فرهنگ_بهدینان، به این نکته بر می خوریم که این واژه قبلا توسط زردشتیان استفاده می شده!

اشتراک در برخی از مراسم ها و خرده فرهنگ ها با زرتشتیان!
رعایت برخی خرده فرهنگ ها توسط مردم روستای مزار که در آیین زرتشت نیز وجود دارد مانند انتخاب یک تپه و #بلندی برای #گورستان در روستا و نداشتن #مقبره و سایه بان برای هیچ یک از قبور! [حتی قبر مقدس منسوب به #آصف_بن_بر خیا نیز تا چند سال قبل، هیچ گونه مقبره و سایه بانی نداشت!] و برگزاری مراسماتی مانند «کُرّی» یا همان آتش روشن کردن با اشعار خاص و رعایت ادبیات مخصوص در پنجاه روز مانده به عید نوروز که تا همین یک دهه گذشته نیز در روستا رواج داشت!

مقدس بودن عدد چهاردر آیین زرتشت!
تأکید بر ۴ جمعه می تواند اشاره به مقدس بودن عدد چهار در بین زرتشتیان باشد، در حالی که برای مسلمانان عدد ۷ و ۴۰ اعداد مقدس هستند.

برگزاری مراسم خاص دعاخوانی در هفته چهارم در گذشتگان در آیین زرتشت!
در آیین زردشت برای رسیدن ثواب به روح مرده، علاوه بر روز سوم، دعایی در روز سی‌ام نیز خوانده می‌شود که عدد آن به عدد چهار هفته، نزدیک و مطابقت دارد.

ذکر این نکته نیز لازم است که فرهنگ ۴ جمعه ای مختص منطقه مزار نبوده و هم اکنون درمناطقی از #پاکستان نیز مرسوم است و احتمال می رود این مراسم، از جمله آیین و رسوم مردم خراسان قدیم بوده که شامل خراسان فعلی ایران، افغانستان و پاکستان هست.

و البته در پایان باید بگویم که بومیان این منطقه با ذکاوت بالا و تیزهوشی، ضمن حفظ فرهنگ بومی و ریشه دار خود، فرهنگ باستانی خود را با آداب اسلامی پیوند زده و به عبارتی آن را اسلامیزه کرده و وارد زندگی و مراسمات خود کرده اند و در کمتر منطقه ای دیده می شود که مراسم ختم و چهار جمعه با حضور بیش از ۱۰۰ نفر قرآن خوان (یعنی سه ختم قرآن)، آنهم به مدت ۲ ساعت در محل دفن متوفی برگزار گردد.

پاروقی: ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
موضوع بالا از جهت اهمیت فرهنگی و مردم شناختی این منطقه فرصت مناسبی است تا تحقیقات بیشتری در این باره توسط محققین و علاقه مندان انجام پذیرد که امید است این مهم توسط فرهیختگان و دانش آموختگان خود منطقه انجام گیرد.
روستای مَزار یکی از روستاهای تاریخی ایران و از توابع شهرستان بجستان در استان خراسان رضوی ایران است. این روستا در ۵ کیلومتری بجستان واقع شده‌است.
#چهار_جمعه #زرتشت
#روستای_مزار